Türk Târîhine Âit Ermenî Kaynakları

5. Asırda, Ermeni alfabesinin tanzimi ile ortaya çıkan Ermeni Edebiyatı, ihtiva ettiği yazılı eserleriyle şüphesiz Yakın Şark Tarihi'nin ve bilhassa Türk tarihinin orjinal kaynaklarından biridir.

O zamanın yazılı dili Kırapar ile yazılmış olan Ermenice eserler, şüphesiz ki edebiyatın bütün şubelerine temas eder. Gerek nazım gerekse nesir şeklinde yazılmış olan bu yazılar, ekseriya dini ve mezhebi tesirler içinde kaleme alınmış ise de, birçokları laik mahiyeti haizdir. Bilhassa, 12. asırdan sonra halk diline yakın bir lisanla yazılmış olan kronoloji ve tarih eserleri, şark ülkeleri, anadolu ve Suriye ile Irak tarihinin tetkiyki açısından büyük önem taşıdığı için alimlerde geniş alaka uyandırmıştır. 

Eski Ermenice yazılarının büyük bir hususiyeti de, orjinalleri kaybolmuş bazı eski Suryani metinlerinin tercümelerini ihtiva ederek, onları bir dereceye kadar hıfzetmiş olmasıdır. Cihanşümul bir şöhreti haiz Khoren'li Moses, kendi eserinde 2. asırda yaşamış Mar Abas Catina ve Bardezane'den bahsettikten başka bu iki Süryani aliminin eserlerinden birçok fıkralar tercüme etmiştir. 19. asra kadar meçhul kalmış bu iki müellif, bu sayede Avrupalı alimler nezdinde büyük alakalar uyandırmışlar tetkiyklere mevzu olmuşlardır. Bunlardan başka, diğer bir Suriyeli müellif olan Urfalı Leroubna da Khoren'li Moses tarafından zikredilmiştir. Bilahire, bu müellifin eserinin Ermenice bir nüshası bulunmuştur. 

Hrand D. Andreasyan